یکاها و مقیاس های ایران باستان

یکاهای دَگرَش(طول) و مسافت:

یَوَه(yavah): برابر 0/45 یا 0/5 میلی متر،هر 20 یوه برابر 10 سانتی متر

انگسته(angsta):برابر 27 میلیمتر.برابر 6 یوه-هر 20 انگسته یک نر یا آرشن است.

گره: هر یک گره برابر است به 6/5 سانتی متر.

گاما(gama):برابر با 32 سانتی متر.

اَرَشنی(arashni): به اندازه ی سر انگشتان دست تا آرنج،نیم متر.50 سانتی متر.

نَر، آرشَن:54 سانتمتر.

گز:برابر است با 16 گره و به فرازی(عبارتی) 104 سانتی متر.

بازو: برابر با 106 سانتی متر است.

اِستاد(estad):هر استاد برابر 180 متر است.

اسپرسا(asparsa):یکای مسافتی(پرکاربرد)در ایران باستان میان 147 تا 189 متر اختلاف است. گرچه هر سی اسپرسا را برابر است با یک فرسنگ، بنا بر این بسته به تعریف درست فرسنگ داریم که در ادامه به آن می پردازیم.

فرسنگ(farsang)،پرسنها(parsanha): به گونه همگانی(عرف) و دانسته 6کیلومتر است که نیاز به پزوهش دارد.
فرسنگ یکی از واحد ها و یکا های دَگرَش (طول) و مسافت در ایران باستان بود که پس از تازش تازیان آنان نیز از این یکا بهره جستند و آن را به تازی فرسخ خواندند.این واحد در نزد مسلمانان 12480 متر و در نزد تازیان به 5919 متر دگرگون شد.پَن(ولی) در نزد ایرانیان این گونه نبوده و معمولا از پنجهزار و خُرده تا شش هزار متر یاد شده.از سوی دگر اسپرسا نیز در ایران باستان رواگ داشته و یونانیان ان را میان 147 تا 189 متر نگاشته اند.از سوی دیگر اسپرسا با با اسپریس(aspris) _میدان اسب دوانی به 200 گام؟_ پیوندی دارد و اگر اسپرسا را 200 گام انسان برنا(بالغ) بپنداریم که برابر میشود با 1متر(متفاوت میان افراد به گونه ی میانگین و تخمینی) هر اسپراس میشود 200 متر و بر پایه دانسته های پیشین که هر سی اسپرسا یک فرسنگ _که گمانی در آن نیست و پذیرفته است_است پس از ارزیدن مقادیر میان 5550 متر تا 6000 متر برای فرسنگ در یکای ایرانی درستر می تواند باشد.
نیز اگر هر اسپرسا را 190 سانتی متر بینگاریم هر فرسنگ میشو 5700 متر که درست تر می تواند باشد.

یکاهای گنجایش(حجم):

ارتبه(artaba): برابر است با 52 یا 55 لیتر.

پتمانک«patmãnak.پهلـ»،پیمانه: پیمانه ظرفی بود استانده(استاندارد) برای هر چیز که برای آن ، آن اندازه پایا(ثابت ) می بود. برای هر چیزی جوراجور بود؛ نُماران(مایعات)_که برای هر نمار نیز پیمانهای بود: آب و می و..._ و ارزن و برنج و... که در هر کدام به اندازه ی آن پیمانه بستگی داشته.

یکاهای چگالش(جرم):

درم(deram):درهم،برابر با 3/2 گرم یا 3/5 گرم.که البته 3/2 گرم درست تر می نماید.

هامین:برابر 25 استار،برابر 7.5 گرم(یا 8.4375 گرم)

نخود: هر 24 نخود یک مثقال(هر مثقال برابر است با 4.64 گرم) را گویند.برابر با 0.1953 گرم

ستیر،استیر،سیر«stêr.پهلـ»:برابر است با 3.248 گرم.

جو: هر 68 جو را یکسان با یک درم می دانندو بر این هَمار(حساب) میشود 0.047764705 گرم.

ماشه: یک دوازدهم توله.

توله:؟؟؟؟

دانگ: شش یک هر بخش را (بیشتر در گستره گیری)

تسوک،تسو «tasuk.پهلـ»: چهار جو .میشود 0/191058823 گرم.

خرنوب(xarnub): برابر یک قیراط. به گرم میشود 0/205 گرم.

خردل(xardal): یک هشتم جو.10³*0/597 .یا 0/0059705881 گرم